Eğrisi ve Doğrusu ile Kırıklarla İlgili Efsaneler

 

Türkçede birçok kelime gibi “kırık”da farklı anlamlarda kullanılmaktadır. Kırık manasına kısaca bakalım;

• Kırılmış olan (eşya, vücutta kemik vb.)
• Duygusal manada üzgün, dargın, gücenmiş
• Ana renkten hafif uzaklaşan renk (beyaz – kırık beyaz)
• Düşük not (100 üzerinden 40 gibi)
• Melez (kangal kırması şeklinde)
• Tavlada oyun dışı kalan pul
• Kadın ya da erkeğin töre/adetlere aykırı ilişkisi
• Kırıntı (ekmek kırığı vb)
• Deyim (kırık plak gibi cızırtı yapma)

 

Ancak bizim ilgilendiğimiz alan, ortopedik anlamdaki kırıklar. Başka bir değişle vücutta küçük ya da büyük bir etken (travma) ile yaşanan kemik kırılması (ortopedik kırık) hakkındaki efsane olabilecek söylemler. Kırılma eylemi; iki basamak merdiven çıkarken olabileceği gibi, trafik kazası, yüksekten düşme, canlı hayvandan düşme, darp vb durumlar sonrasında kolaylıkla oluşabilmektedir. Oluşma şekli her ne olursa olsun kemik kırıklarının (ortopedik kırıkların) en kısa sürede konunun uzmanları olan ordopedi doktorları tarafından tedavi edilmelidir.

 

Efsane konularına girmeden önce kırıklar konusunda yeni öğrendiğim bir sendromdan da bahsetmeden geçemeyeceğim. Kısaca bahsetmek gerekirse, 1900’lü yıllarda Paul SUDECK tarafından travma sonrası gelişen, el ve ayaklarda çok görülen ve ileri devrelerinde eklem sertliği şeklinde tanımlanmıştır. İsteyen detayları için araştırma yapabilir. Sonuç olarak kırık deyip geçmemek lazım.

 

Gelelim yazımızın asıl konusuna, kırık ile ilgili efsane doğrular ve yanlışlar;

 

Kırılan alanı hareket ettirebiliyorsak, kırık yoktur demek

Halk arasında “çatlak” olarak da tabir edilen yapı bütünlüğünün bozulmaması ile yapı bütünlüğünü kısmen veya tamamen bozulması birbirinden farklıdır. Örneğin; cam bardağın çatlaması su sızıntısına neden olabilir, bütünlük bozulmamıştır. Tamamen kırılması, birkaç parçasının bütünden ayrılması içindeki suyun taşınmasını zorlaştırır. Bu bağlamda her ikisi için de tamir süreci farklı olacaktır. Örnekten hareketle kemik kırıklarında da bütünlüğüm kısmen ya da tamamen bozulmasında vücut koruma mekanizması devreye girer ve hareket kısıtı ortaya çıkar. Ağrı düzeyi de büyüklüğe ve kişinin ağrı eşiğine bağlı olarak değişir. Hareket kısıt az olmasına rağmen kırık olma olasılığı mevcuttur. Profesyonel yardım alınmalıdır.

 

Ağrı yoksa , kırık yoktur

Ağrı eşiği diye bilimsel bir terim var. Ağrı eşiği; farklı kişilerin maruz kaldıkları aynı/benzer durumlara verdiği tepki gibi algılanabilir. Örneğin, aynı ölçüdeki bir iğne ucunun A kişisine batırılması sonrası A kişisinin hafif bir acı hissetmesi, B kişisinin ise kendisinin kesilmesi gibi tepki vermesi gibi anlatılabilir. Başka bir değişle ağrı eşiği kişiden kişiye değişebilir ve ortopedik kırıklarda kişiler farklı ağrı düzeyi hissedebilir. Kırık ağrısını hafif de olsa tedaviye en kısa sürede başlanmalıdır. Hareket edildikçe iyileşme sürecinin uzayacağı ve olumsuzluklarla karşılaşılabileceği unutulmamalıdır.

 

 Küçük kırıklarda doktora gitmeye gerek yoktur

Uygun bir bakış açısı değildir. Her kırık profesyoneller tarafından tedavi edilmelidir. Uygun edavi edilmeyen durumlarda kavrama güçlükleri, şekil bozuklukları ve hareket kısıtları ya da yanlış kaynama gibi durumlar görülür. Benim başparmağım eğri kaynama nedeniyle şekil bozukluğuna sahiptir. Her zaman profesyonel düşünmek ve uzmanından destek alınmalıdır.

 

Kırılan kemik daha sağlam şekilde geri döner

Böyle bir şey mümkün müdür? Bence mümkün değil. O zaman neden kazalı araba satın almıyoruz? Çünkü orijinali bozulmuş oluyor. Bilimsel olarak böyle bir kanıt yoktur. Tıp fakültelerinde Kanıta Dayalı Tıp ismi altında okutulan bir ders var. Bilim her şeyi kanıta dayandırmalıdır. Dayanıklılık ve kırılma arasında bilinen bilimsel bir dayanak yoktur. Dolayısıyla hasar alan kemik iyileşme sonrası daha sağlam olur düşüncesi yanlıştır.

 

Kırıkların iyileşmesi için kelle paça içirilmelidir.

Bilimselliği olmayan durumlardan bir tanesidir. Dış kaynaklı protein ve yağ içeren bu çorba çeşidi, kişinin şişmanlamasına neden olur. Hali hazırda dışarıdan alınan protein depolanamaz. Gün içerisinde dengeli ve sağlıklı üç öğün iyileşme için yeterlidir. Yaşasın kanıta Dayalı Tıp.

 

Kırık, çatlaktan iyidir.

Doku bütünlüğü bozulduğu zaman şu iyidir şu kötüdür demek yine bilimsellikten uzaktır. Çatlak terimi tam manası ile küçük ayrışmamış kırık için kullanılır. Çatlak, kırıktan daha iyidir diyebiliriz.

 

Kırık iyileşene kadar balık yenmemeli

Tam tersi balık içerdiği fosfor nedeniyle tüketilmesi tavsiye edilen ve tüketilmesi gereken bir besindir. Balık yemek için de kırık oluşması beklenmemelidir.

 

Kırık olsaydı, yürüyemezdi

Özellikle ayak tarak kemikleri gibi alanlarda oluşan ayrışmamış durumlarda hasta tedavi merkezine ulaşasıya kadar üstüne basabilir. Bu durum kırık olmadığı manasına gelmemektedir.

 

Sonuç olarak ister çatlak, ister kırık olsun tedavisi mutlaka yapılmalıdır. Tedavi ise bu konunun uzmanları olan hekimlerce yapılmalıdır. Merdiven altı tabir edilen “kırıkçı-çıkıkçı” gibi kişilerden medet beklemek geri dönüşü imkansız olabilecek sonuçlar doğurabilir.

Kırıksız, çatlaksız bir hayat sürdürmeniz dileklerimle…

 

Not: Yazı bilimsel değildir. Sadece ön bilgilendirme için hazırlanmıştır.